یکی از موضوعاتی که هر از چندگاه مطرح می‌شود جابه‌جایی کارخانه‌های سیمانی است که در نزدیکی شهرها قرار گرفته‌اند.
اما اگر به پیشینه ساخت کارخانه های سیمانی نگاهی بیندازیم، می‌بینیم که فاصله این کارخانه‌ها هنگام احداث تا فضای شهری فاصله چندکیلومتری بوده و با گذشت زمان و گسترش فضای شهری کم‌کم کارخانه‌ها به شهرها چسبیده‌اند. از آنجا که کارخانه‌های سیمان نیز مانند بسیاری از صنایع معدنی دیگر با آلایندگی‌هایی همراهند همسایگی کارخانه‌ها و فضای شهری مشکلات زیادی ایجاد کرده است و هرچند واحدهای سیمانی با نصب سیستم‌های فیلتراسیون مناسب در کارخانه‌ها آلودگی تولید را کاهش داده‌اند، با این حال زیست‌محیطی‌ها معتقدند مشکل با نصب فیلتر حل نمی‌شود و راه‌حل، انتقال این واحدها به خارج از شهرهاست.
استفاده از روش‌های نوین به جای انتقال کارخانه
محیط‌زیستی‌ها می‌گویند اگر ضوابط زیست‌محیطی از سوی تولیدکنندگان رعایت شده و از فناوری‌های روز دنیا استفاده شود دیگر نیازی به جابه‌جایی کارخانه‌ها نخواهد بود.
محمد درویش، مدیرکل آموزش و مشارکت مردمی سازمان حفاظت از محیط‌زیست درباره مسائل زیست‌محیطی حاصل از فعالیت کارخانه‌های سیمانی و این مطلب که آیا انتقال آنها به خارج از محدوده شهری تاثیری روی کاهش آلودگی خواهد داشت یا خیر به صمت گفت: جابه‌جایی کارخانه‌های سیمان اگر به شکل قطعی انجام شود منجربه کاهش میزان آلودگی خواهد شد. اما در کنار این مطلب، می‌توان گفت امکان کاهش آلودگی با استفاده از روش‌های نوین و سیستم‌های به روز برای آنها وجود دارد.
او به کارخانه سیمانی اشاره کرد که در استان کرمانشاه مشغول فعالیت است و به عنوان یک صنعت سبز شناخته شده و هیچ گونه آلایندگی ندارد. به این ترتیب که آلودگی آن تنها ۵ میلی‌گرم در هر مترمکعب است و حتی امکان تنفس میان دودکش‌های این مجموعه میسر است.
درویش بر این باور است استفاده از سیستم‌های به‌روز و پیشرفته و همچنین فیلتراسیون‌های مناسب، تاثیر بسزایی روی کاهش میزان آلودگی‌های حاصل از تولید محصول خواهد داشت. بنابراین در صورتی که تولیدکنندگان سیمان مبنای فعالیت را استفاده از فناوری‌های روز دنیا و مطابق با استاندارد جهانی بگذارند دیگر خبری از آلودگی نبوده و نیازی به جابه‌جایی کارخانه‌های سیمانی با هزینه بسیار بالا نخواهد بود. درحال‌حاضر هستند کارخانه‌های تولیدکننده سیمان که با استفاده از فناوری‌های روز و همگام با محیط‌زیست کار می‌کنند و علاوه بر نداشتن آلودگی، محصولاتی با کیفیت بالا تولید کرده و در بازار فروش نیز موقعیت مناسبی دارند.
استفاده از فیلتراسیون مناسب
عبدالرضا شیخان، دبیر انجمن کارفرمایان صنعت سیمان درباره مسائل زیست‌محیطی حاصل از فعالیت کارخانه‌های سیمانی در گفت‌وگو با صمت اظهار کرد: یکی از مهم‌ترین بخش‌های در صنعت سیمان، استفاده از سیستم فیلتراسیون مناسب برای جلوگیری از خروج آلودگی‌ها و گرد و غبارها است که خوشبختانه صنعت سیمان به آخرین فناوری‌های روز دنیا مجهز شده است. همچنین کارخانه‌های فاقد این سیستم، در سال گذشته به دلیل اینکه صنعت سیمان در شرایط مناسبی قرار داشت و از لحاظ ریالی امکان سرمایه‌گذاری برای آنها فراهم بود سیستم‌ها را مجهز کرده و به‌روز شدند و می‌توان گفت که بیشتر کارخانه‌های سیمانی از سیستم فیلتراسیون مناسبی برخوردارند.
او ادامه داد: درحال‌حاضر به دلیل پایش‌هایی که به شکل آنلاین از سوی سازمان محیط‌زیست انجام می‌شود تولیدکنندگان سیمان نیز توجه و دقت بیشتری روی نوع فعالیت‌های خود برای کاهش میزان آلودگی حاصل از تولید اعمال می‌کنند. البته صنعت سیمان یکی از صنایع آلاینده به شمار می‌آید اما با استفاده از اینگونه تجهیزات مقداری از آلودگی آن کاسته شده است. شیخان با بیان اینکه کارخانه‌های سیمان که سابقه طولانی فعالیت دارند و جزو کارخانه‌های قدیمی به شمار می‌آیند نیز اقداماتی برای سیستم‌های فیلتراسیون و به‌روز کردن آن انجام داده‌اند، افزود: زمانی‌که کارخانه‌های قدیمی سیمان احداث شدند در شعاع چندکیلومتری آنها، ساختمان مسکونی وجود نداشت و منطقه مسکونی به شمار نمی‌آمد که از نمونه‌های کارخانه‌های قدیمی می‌توان به سیمان ساوه اشاره کرد.
گسترش شهرها تا کنار کارخانه‌ها
شیخان با بیان اینکه سیمان تهران نیز از این قائده مستثنا نیست و شاهدیم که بعد از ساخت کارخانه و گذر زمان، ساخت و سازهای زیادی انجام شد و تا محل قرارگیری کارخانه رسید، افزود: به‌طور قطع فعالیت این کارخانه گرد و غبار و آلودگی‌هایی به همراه دارد. چراکه استخراج مواد اولیه از معادن و انجام عملیات‌های مختلف از خردایش سنگ تا فرآوری و تولید محصول نهایی با ایجاد گرد و خاک همراه بوده و این امری طبیعی است. به همین دلیل نباید اجازه ساخت و ساز در این مناطق داده می‌شد و با گذر زمان خانه‌های کوچک تبدیل به واحدهای آپارتمانی و افزایش جمعیت در این مناطق شود. وی معتقد است که اگر واحدهای مسکونی در کنار کارخانه‌های صنعتی قرار بگیرند آلودگی‌هایی برای اهالی منطقه به وجود می‌آید از این رو نباید اجازه ساخت و ساز در کنار آنها صادر شود.
دبیر انجمن کارفرمایان صنعت سیمان بیان کرد: صنعت سیمان تلاش بسیاری برای کاهش آلودگی‌های حاصل از تولید اقداماتی را انجام داده و به موفقیت رسیده به گونه‌ای که میزان آلودگی‌ها در حد استانداردهایی است که مورد تایید محیط‌زیست است.
شیخان بر این باور است استفاده از فیلتراسیون علاوه بر ایجاد محیطی پاک برای اهالی منطقه، برای افراد فعال در کارخانه‌ها از کارگران تا مهندسان و کارشناسان سیمانی نیز مفید است. به همین دلیل تلاش بسیاری برای کاهش میزان آلودگی‌ها انجام‌شده اما باز هم این موضوع که سیمان صنعتی آلاینده است و از ابتدای فعالیت یعنی استخراج سنگ از دل کوه و خردایش آنها بدون ایجاد گرد و غبار نخواهد بود، امری کاملا صحیح است.
او تصریح کرد: نکته مهم درباره بسیاری از کارخانه‌های سیمانی این است که در ابتدای امر محل قرارگیری کارخانه‌ها به دور از فضای شهری بوده اما با گسترش ساخت و سازها کارخانه‌ها جزئی از شهرها شدند. سیمان فارس در شهر شیراز یکی از نمونه‌های بارز در این‌باره است و به نوعی یک کارخانه با شهر یکی شده است. به همین دلیل طرحی برای جابه‌جایی آن به خارج از شهر تدوین شد که البته با هزینه بالایی همراه خواهد بود. درواقع این دسته از کارخانه‌ها ضمن استفاده از سیستم‌های فیلتراسیون مناسب استانداردهای زیست‌محیطی را نیز رعایت می‌کنند. شیخان ادامه داد: رعایت نکردن مسائل زیست‌محیطی و استفاده نکردن از سیستم فیلتراسیون مناسب برای تولیدکنندگان سیمان جریمه‌های سنگینی را به دنبال خواهد داشت. درحال‌حاضر کارخانه‌های سیمانی براساس استانداردهای جهانی که برای این بخش تعریف شده درحال فعالیت هستند.
شیخان تصریح کرد: بیشتر کارخانه‌های سیمانی از تجهیزات و فناوری کشورهای اروپایی همچون دانمارک دارنده پیشرفته‌ترین تجهیزات سیمانی در جهان استفاده کرده یا تجهیزات آنها آلمانی است. بنابراین تولید سیمان در ایران بر پایه بکارگیری دانش و فناوری روز دنیاست و تولید آن میزان آلودگی کمی دارد.
نرگس قیصری / صمت